Τομείς Ενισχύσεως

Με την πάροδο των ετών, το Ίδρυμα συνέδεσε το όνομά του με τη διοργάνωση εκθέσεων, κυρίως αναδρομικού χαρακτήρα, Ελλήνων ή ελληνικής καταγωγής καλλιτεχνών με διεθνή αναγνώριση. Η πρωτοβουλία αυτή ξεκίνησε το 1994, όταν δεν είχαν ακόμη ιδρυθεί από την πολιτεία τα κρατικά Μουσεία Σύγχρονης Τέχνης στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη και δεν υπήρχαν αντίστοιχα ιδιωτικά μουσεία. Η δραστηριότητα αυτή αποτελεί το αντικείμενο του επόμενου και τελευταίου κεφαλαίου του Επετειακού Απολογισμού, καθότι είναι και ο μόνος τομέας παραγωγικής δράσεως του Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου.
Στο παρόν κεφάλαιο θα αναφερθούμε κυρίως στις ποικίλες άλλες καλλιτεχνικές δραστηριότητες που έτυχαν της αρωγής μας και δεν έχουν αναφερθεί σε άλλα σημεία της παρούσης αναδρομικής περιγραφής.
Στο χώρο της Μουσικής το Ίδρυμα συγκαταλέγεται μεταξύ των πολλών δωρητών που συνεισέφεραν στην αποπεράτωση του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Το Μέγαρο υποστηρίχτηκε έκτοτε για τη διοργάνωση συναυλιών, όπως αυτές της Philarmonia Orchestra του Λονδίνου το 1993 ή αυτές με σολίστ πιάνου τον Απόστολο Παληό, ο οποίος υπήρξε από τα σχολικά του χρόνια υπότροφός μας για την ολοκλήρωση των σπουδών του στην Γερμανία, την Χαρά Ιακωβίδου σε έργα του Νίκου Σκαλκώτα ή τον Χάρη Βρόντο για τη διάδοση του μουσικού έργου του. Το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών έχει παράλληλα τύχει της αρωγής του Ιδρύματος και για τα εκπαιδευτικά του προγράμματα.
Στον ίδιο χώρο, έχουμε στηρίξει την Εθνική Λυρική Σκηνή για τις δραστηριότητες της Ορχήστρας Δωματίου, αλλά και σημαντικές εκδηλώσεις εκτός Αθηνών, μεταξύ των οποίων πλέον συστηματικά το Διεθνές Φεστιβάλ Αίγινας και το Διεθνές Φεστιβάλ Παξών. Έχουμε επιδείξει, άλλωστε, μεγάλο ενδιαφέρον για τη διάσωση και έκδοση σε CD του μουσικού έργου σπουδαίων ελλήνων συνθετών, όπως του Νίκου Σκαλκώτα, του Δημητρίου Μητρόπουλου και του Γεωργίου Καζάσογλου. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε το επιτυχές εγχείρημα της Δανάης Καρά για την παραγωγή CD με έργα του Νίκου Σκαλκώτα. Έχουμε συμβάλλει, ωστόσο, και στην ανάδειξη νεώτερων ελλήνων συνθετών όπως, μεταξύ άλλων, του Θανάση Μωραϊτη, του Βαγγέλη Πετσάλη, του Ευστάθιου Μαυρομμάτη, που έτυχαν της αρωγής μας για την ηχογράφηση ανέκδοτων μουσικών συνθέσεών τους.
Συνεπείς στις θέσεις μας να υποστηρίζουμε παράλληλα με την κλασική και σύγχρονη μουσική και προσπάθειες για τη διατήρηση των εθίμων και παραδόσεών μας, έχουμε συνδράμει επί σειρά ετών τον Σύλλογο προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής «Σίμων Καρράς» για τη διοργάνωση μουσικών εκδηλώσεων, όπως είναι η ετήσια καθιερωμένη συναυλία για την επέτειο της 29ης Μαΐου που τελείται ανελλιπώς από το 1930 ή για την έκδοση βιβλίων του Συλλόγου, όπως το «Μουσικό Αναστασιματάριο». Στο ίδιο πνεύμα, έχουμε επανειλημμένως στηρίξει τη Χορωδία Αγίου Γεωργίου Καρύτση-Θεμιστοκλής Πολυκράτης, αλλά και το Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο Μέλπως Μερλιέ. Ταυτόχρονα προωθούμε τη μουσική εκπαίδευση μέσω προγραμμάτων συλλόγων όπως τα Μουσικά Νειάτα της Ελλάδος, η Χορωδία Αθηνών και τα κατά τόπους ωδεία και οι φιλαρμονικές εταιρίεςτων Ιονίων Νήσων.
Παρόμοια είναι τα κριτήριά μας για την ενίσχυση δρώμενων γύρω από το χορό. Επί σειρά ετών συνδράμουμε το έργο του Λυκείου των Ελληνίδων, κυρίως στην Καλαμάτα, αλλά και σε άλλες πόλεις της Ελλάδος και του εξωτερικού. Ομοίως, στηρίζουμε τους Ελληνικούς Χορούς «Δόρα Στράτου» για τις παραστάσεις τους στο Λόφο του Φιλοπάππου. Οι δύο αυτοί οργανισμοί συμβάλλουν έμπρακτα στη διαφύλαξη των παραδόσεών μας μελετώντας και παρουσιάζοντας χορούς όλων των περιοχών της Ελλάδος, διδάσκοντάς τους, αντιγράφοντας παραδοσιακές στολές και ηχογραφώντας λαϊκά και ανέκδοτα τραγούδια διαφόρων περιοχών της πατρίδας μας. Ιδιαίτερα πρέπει να σημειωθεί ότι οι φορεσιές που κατέχουν και συντηρούν δεν υπηρετούν αποκλειστικά μουσειακούς σκοπούς και δεν προορίζονται μόνο για μελέτη και διδασκαλία, αλλά ζωντανεύουν στις μεγάλες μουσικοχορευτικές παραστάσεις που διοργανώνουν κάθε χρόνο στην Ελλάδα και το εξωτερικό με θέματα από την ελληνική παράδοση.
Πέραν όμως των παραδοσιακών χορών, έχουμε συμβάλλει στην παρουσίαση στην Ελλάδα πρωτοποριακών παραγωγών Ελλήνων ή ξένων δημιουργών. Η πλέον γνωστή, λόγω της μακρόχρονης και συνεχούς χορηγίας μας από το 1998 μέχρι το 2009, είναι η στήριξη προς το Διεθνές Φεστιβάλ Χορού της Καλαμάτας που καθιερώθηκε ως η κορυφαία εκδήλωση σύγχρονου χορού στην Ελλάδα και μια από τις πλέον σημαντικές χορευτικές διοργανώσεις στην Ευρώπη. Κατά τις διοργανώσεις που υποστηρίξαμε, το Φεστιβάλ παρουσίασε 74 ξένες ομάδες χορού, από τις οποίες οι 53 εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα, μεταξύ αυτών ο Merce Cunningham, η Trisha Braun, o Jan Fabre, ο Philippe Decoufle και ο Jerome Bel, καθώς και 30 ελληνικές ομάδες, ανάμεσα τους η Ζουζού
Νικολούδη, ο Δημήτρης Παπαϊωάννου και ο Κωνσταντίνος Ρήγος. Αξίζει να αναφερθεί ότι το Ίδρυμα υποστήριξε, από τα πρώτα τους βήματα, ομάδες σύγχρονου χορού, όπως την «Οκτάνα», την «SineQuaNon» ή την «Ομάδα Εδάφους», της οποίας στάθηκε αρωγός από το 1991 μέχρι το 2003, συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο στη σημαντική ανάπτυξη που παρουσιάζεται σε αυτό το είδος τέχνης τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια. Της αρωγής του Ιδρύματός μας έτυχε, μεταξύ άλλων, και η παρουσίαση της χορογραφίας του Δ. Παπαϊωάννου «Για Πάντα», πριν τού ανατεθεί η Τελετή Έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων ΑΘΗΝΑ 2004.
Ανάλογης υποστηρίξεως για περισσότερα από τρία χρόνια έτυχαν και άλλα νέα σχήματα σύγχρονου χορού· η Ομάδα Σύγχρονου Χορού Πέρσας Σταματοπούλου, η Ομάδα Χορού «Έλιξ», η Κρατική Σχολή Ορχηστικής Τέχνης και το Χοροθέατρο Νατάσσας Ζούκα.
Εξίσου σημαντικές, αν και περισσότερες, είναι οι ενισχύσεις στο χώρο του Θεάτρου. Μέριμνα του Ιδρύματος είναι η ισομερής στήριξη θεατρικών παραστάσεων μη εμπορικού χαρακτήρα τόσο από το χώρο του κλασικού ρεπερτορίου και του αρχαίου δράματος όσο και από το χώρο του σύγχρονου προβληματισμού και του πειραματικού θεάτρου. Έχουμε στηρίξει επί σειρά ετών πρωτοποριακές προσπάθειες νέων, αλλά και καταξιωμένων ηθοποιών, στο πλαίσιο των παραγωγών των θεατρικών οργανισμών «Μορφές», «Αργώ», «Σημείο», «Σφενδόνη», «Θέατρο της Άνοιξης» και «Θέατρο του Νότου». Όλοι αυτοί οι οργανισμοί έλαβαν οικονομική βοήθεια επί σειρά ετών. Από τις προσπάθειες αυτές ξεπήδησαν νέοι, ενεργοί καλλιτέχνες, μερικοί από τους οποίους ξεχώρισαν στα ελληνικά θεατρικά δρώμενα.
Πρωτοβουλίες που συνδυάζουν την εκπαίδευση με την πραγματοποίηση θεατρικών παραστάσεων έχουν ενισχυθεί, επίσης, κατά διαστήματα από το Ίδρυμα. Ενδεικτικά αναφέρουμε τις «Αναγνώσεις» του Εθνικού Θεάτρου, που ξεκίνησαν ως αυτόνομος φορέας υπό τον τίτλο «Θεατρικό Αναλόγιο» και έχουν ως στόχο την παρουσίαση με τη μορφή αναλογίου νέων θεατρικών έργων από γνωστούς, αλλά και νεώτερους θεατρικούς συγγραφείς. Η οικονομική στήριξη του Ιδρύματος επέτρεψε στο Εθνικό Θέατρο να ενεργοποιήσει ένα μηχανισμό στον οποίο συμμετείχαν συνολικά περισσότεροι από 130 καλλιτέχνες (περίπου 100 ηθοποιοί και περισσότεροι από 30 άλλοι συντελεστές), ενώ, παράλληλα, όλος ο τομέας παραγωγής του Εθνικού Θεάτρου στήριξε το σύνολο των δραστηριοτήτων, από την οργανωτική προετοιμασία και τις πρόβες μέχρι την τελική παρουσίαση.
Μια άλλης μορφής πρωτοβουλία που απευθύνεται σε ειδικό κοινό νεαράς ηλικίας και συνδυάζει την προσφορά κοινωφελούς έργου με την ψυχαγωγία είναι αυτή που προσφέρει το Θέατρο του Νέου Κόσμου σε νοσοκομεία με τη στήριξη, όπως έχει ήδη αναφερθεί, του Ιδρύματος. Αξιοσημείωτη όμως είναι και η προσφορά του Θεάτρου της Κούκλας που δημιούργησε τον κύριο όγκο του καλλιτεχνικού του έργου κατά τη δεκαετία 1991-2000. Οι παραστά¬σεις του Θεάτρου απευθύνονται κατά κύριο λόγο σε παιδιά, χωρίς όμως να αποκλείεται και το ενήλικο κοινό. Εκτός αυτού, το Θέατρο της Κούκλας στο¬χεύει και στην πραγματοποίηση ημερίδων, συμποσίων και σεμιναρίων για την κατασκευή και την κίνηση της κούκλας.
Πέραν της μουσικής, του χορού ή του θεάτρου, έχουμε υποστηρίξει ποικίλες δράσεις γύρω από τη φωτογραφία, όπως την επετειακή έκθεση για τα 20 χρόνια από την ίδρυση του Φωτογραφικού Κύκλου στο Μουσείο Μπενάκη, καθώς και τη σύγχρονη καλλιτεχνική παραγωγή σε άλλους, λιγότερο διαδεδομένους, χώρους όπου χρησιμοποιούνται νέα ψηφιακά ή οπτικο-ακουστικά ηλεκτρονικά μέσα. Σε αυτήν την κατηγορία πρωτοβουλιών εντάσσεται η χορηγία προς την αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία «t-short» για τη δημιουργία βάσεως δεδομένων και ενός ψηφιακού φεστιβάλ που αποσκοπεί στην προώθηση των κινηματογραφικών ταινιών μικρού μήκους.
Είναι αυτονόητο ότι οι δυνατότητες ενός κοινωφελούς Ιδρύματος δεν επαρκούν για την πραγματοποίηση μεγάλων παραγωγών της έβδομης τέχνης. Υποστηρίζουμε, όμως, την παραγωγή μη εμπορικών ταινιών και πειραματικού κινηματογράφου ή ταινιών μικρού μήκους και ντοκυμαντέρ.
Οι περιορισμένες δωρεές μας σε αυτήν την κατηγορία σχετίζονται ενίοτε με δράσεις που έχουμε στηρίξει σε άλλους τομείς. Έτσι, έχουμε συμβάλλει στην παραγωγή του ντοκυμαντέρ με θέμα «Το ταξίδι και η εικαστική γλώσσα του Γιάννη Κουνέλλη» στο πλαίσιο της ατομικής του εκθέσεως στο φορτηγό πλοίο ΙΟΝΙΟΝ, στην κινηματογραφική έρευνα του Τάσου Ρηγόπουλου για τον Λουκά Σαμαρά και στην παραγωγή ντοκυμαντέρ της «Portolanos Film» για τον Εθνικό Κήπο. Επίσης, αρχαιολογικού, βυζαντινού και ευρύτερα ιστορικού ενδιαφέροντος προγράμματα αποτέλεσαν όχι μόνο αντικείμενο έρευνας, εκδόσεων και εκθέσεων, τις οποίες στήριξε το Ίδρυμα, αλλά και ταινιών μικρού μήκους που έτυχαν της αρωγής μας. Αναφέρουμε ενδεικτικά το ντοκυμαντέρ του Βασίλη Κοσμόπουλου «Η Απόκρυψη», που παρουσιάζει τις ενέργειες που αναλήφθηκαν για την απόκρυψη αρχαιοτήτων στην Ελλάδα κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και το ντοκυμαντέρ για την αρχαιοκαπηλία «Το Κύκλωμα» του Ανδρέα Αποστολίδη, που πλαισιώθηκε από την έκθεση «Η Κλοπή της Ιστορίας», της οποίας ήμασταν χορηγοί, και στη συνέχεια από ομώνυμο βιβλίο. Επίσης, συνδράμαμε στην παραγωγή της ταινίας «Μακεδονία, ο Ελληνιστικός Πολιτισμός μέχρι την Ασία» του Φώτη Κωνσταντινίδη, στην οποία ο σεναριογράφος-σκηνοθέτης παρουσιάζει τον σημαντικό ιστορικό ρόλο που διαδραμάτισε η Μακεδονία στη διαμόρφωση του Ευρωπαϊκού πολιτισμού και όχι μόνο, κατά την περίοδο που εγκαινιάστηκε με τον Αλέξανδρο, έληξε με την Κλεοπάτρα και ονομάστηκε από τον Johann Gustav Droysen Ελληνιστική, καθώς και της ταινίας «Ταξίδι στη σκιά του Βυζαντίου» της «Notos Productions», που βασίζεται στο βιβλίο του William Dalrymple με τίτλο «From the Holy Mountain. A Journey in the Shadow of Byzantium». Αξίζει ακόμη να αναφερθεί η συμβολή μας στην παραγωγή του ντοκυμαντέρ «Το ταξίδι, το ελληνικό όνειρο στην Αμερική» της αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας «Πρωτέας», σε σκηνοθεσία Μαρίας Ηλιού, με θέμα το μεταναστευτικό ρεύμα των Ελλήνων στις ΗΠΑ από το 1890 έως το 1980.
Η σύντομη αναδρομή στα ντοκυμαντέρ συμπληρώνεται με το έργο της εταιρίας παραγωγής «Περίπλους» που έχουμε στηρίξει κατ’ επανάληψη. Υπήρξαμε αρωγοί στις ταινίες «Σινασός», «Είδαν τα μάτια μας γιορτές» -που καλύπτει τα έθιμα που ακολουθούν τον τρύγο, το θέρισμα και το μάζεμα της ελιάς σε Ελλάδα, Τουρκία και Ιταλία, έθιμα κοινά παρά τις διαφορετικές θρησκείες που επικρατούν στις χώρες αυτές- «Γιάννης Μόραλης», «Ημερολόγια Καταστρώματος – Γιώργος Σεφέρης» και «Συναντήσεις με την Κική Δημουλά». Οι τέσσερεις πρώτες ταινίες υπογράφονται για το σενάριο και τη σκηνοθεσία από τον Στέλιο Χαραλαμπόπουλο, ενώ η πέμπτη από την Κατερίνα Πατρώνη, και τιμήθηκαν όλες σε φεστιβάλ. Πέραν της ενισχύσεως για την παραγωγή ταινιών μικρού μήκους και ντοκυμαντέρ, κρίνουμε σκόπιμο στο σημείο αυτό να αναφέρουμε και την υποστήριξη που παρείχαμε στο Μεσογειακό Ινστιτούτο Κινηματογράφου. Πρόκειται για μια από τις πιο δυναμικές και επιτυχημένες ευρωπαϊκές διοργανώσεις που, υπό την αιγίδα και του προγράμματος MEDIA της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, πραγματοποιεί ετήσια εργαστήρια συγγραφής σεναρίου από καταξιωμένους καθηγητές πανεπιστημίων και επαγγελματίες του χώρου που απευθύνονται σε ανερχόμενους, κυρίως, σεναριογράφους και σκηνοθέτες της Ευρώπης, αλλά και της ευρύτερης περιοχής της Μεσογείου.
Κλείνοντας την αναφορά στον κινηματογράφο, πρέπει να αναφερθούμε στο έργο σκηνοθετών που σχετίζεται άμεσα με τις εικαστικές τέχνες. Η Αντου-ανέττα Αγγελίδη έχει τύχει υποστηρίξεως το 1995 για την παραγωγή της πολυβραβευμένης ταινίας «Οι Ώρες», αλλά και το 2001 για την επίσης βραβευμένη ταινία «Κλέφτης ή Η Πραγματικότητα». Ομοίως, προσφέραμε στην προαναφερθείσα ενίσχυση για το σενάριο της ταινίας «Μήδεια / Κόρη», που ανέπτυξε σε συνεργασία με τη Ρέα Βαλντέν και το οποίο παρουσιάσθηκε στο 6ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου το 2009. Οι Κατερίνα Θωμαδάκη και Μαρία Κλωνάρη, που εξαρχής συνυπογράφουν τα έργα τους, επιχορηγήθηκαν για την ψηφιοποίηση και αποκατάσταση του έργου τους, το οποίο θεωρήθηκε εθνική πολιτισμική κληρονομιά της Γαλλίας, χώρα στην οποία εργάζονται και διδάσκουν. Αντίστοιχη υποστήριξη έλαβε και η μη κερδοσκοπική εταιρεία «Temenos», που έχει συσταθεί για να περισώσει το αρχείο του Γρηγόρη Μαρκόπουλου και να ολοκληρώσει το όραμά του αξιο¬ποιώντας ανέκδοτο υλικό από το 1947 ως το 1991, για την παραγωγή της ταινίας «Ενιαίος» διάρκειας 80 ωρών σε 22 κύκλους που καλύπτουν μυθικές αφηγήσεις, πορτραίτα ανθρώπων του πνεύματος και μελέτες αρχαιολογικών και αρχιτεκτονικών μνημείων. Ήδη έχουν προβληθεί οι πρώτοι κύκλοι το 2004 και 2008 στην τοποθεσία Τέμενος, πλησίον του χωριού Λυσσαρέα της Αρκαδίας.
Εκτός από τις εικαστικές εκθέσεις τις οποίες διοργάνωσε ή συνδιοργάνωσε, το Ίδρυμα έχει στηρίξει σύγχρονους καλλιτέχνες για να αναδείξουν το έργο τους σε εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό ή να εκπροσωπήσουν τη χώρα μας σε καλλιτεχνικά δρώμενα του εξωτερικού. Είναι ο τομέας με την ευρύτερη γεωγραφική κάλυψη, καθότι συνεισφέραμε στην ελληνική εκπροσώπηση στις Μπιενάλε του Σάο Πάουλο το 1987, 1989 και 1996, της Βενετίας το 1988, 1990, 1993, 1997, 1999, 2007 και 2009, του Σετινιέ Μαυροβουνίου το 1997 και 2002, του Βερολίνου και του Σύδνεϋ το 2004 και της Αλεξάνδρειας και της Ιρλανδίας το 2006. Το 2007 στηρίξαμε τη διοργάνωση των Μπιενάλε της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Στις διοργανώσεις αυτές παρουσίασαν το έργο τους, μεταξύ πολλών άλλων, καλλιτέχνες όπως οι Γιώργος Λάππας, Θανάσης Τότσικας, Κώστας Βαρώτσος, Βασιλική Τσεκούρα, Νίκος Αλεξίου, Μπία Ντάβου, Βαγγέλης Βλάχος, Δημήτρης Αληθεινός.